Büşra Güneş​

YEME BOZUKLUKLARI

 

Herhangi medikal bir durumdan kaynaklanmayan yemek yeme davranışında bozukluklar ve bireyin işlevlerini bozacak derecede kiloyu kontrol altında tutma davranışı ile birlikte giden ruhsal hastalıklardır.

 

Çeşitleri:

• Anoreksiya Nervoza

• Bulimia Nervoza,

• Tıkanırcasına Yeme Bozuklukları

• Başka Türlü Adlandırılamayan Yeme Bozuklukları

 

ANOREKSİYA NERVOZA

 

Normal sayılan en düşük vücut ağırlığını korumayı reddetme ve bununla ilgili çabaları içeren ciddi bir bozukluktur.

 

BELİRTİLERİ

 

• Bireyin yaşı ve boyu göz önüne alındığında alt sınır olarak belirlenen bir kilo ağırlığını veya bunun üzerinde bir vücut ağırlığını reddetme görülmektedir.

• Kişi, yaşı ve boyu göz önünde bulundurulduğunda normal sayılan kilodan % 85 oranında daha az ağırlıktadır.

• Kilo kaybı çoğunlukla gıda kısıtlaması şeklindedir, kişi çok az yiyecek ile beslenir.

• Bireyin kendi vücut ağırlığını veya biçimini algılamasında bir takım bozulmalar olmakla ile birlikte, kişi beklenilenin altında bir vücut ağırlığı olsa da kilo almaktan aşırı şekilde korkar. Bu korkuyu kilo vermek yatıştırmaz, gerçekte kişi kilo kaybetmeye devam etse de, kilo alma konunda kaygısı artar.

•  Kişinin vücudunu değerlendirmesinin, kendini değerlendirmesinin üzerinde etkisi olduğu görülür. Bazı bireyler kendilerini bütün olarak kilolu bulurken, bazıları da zayıf olduklarına inanırlar; fakat vücutlarının bazı bölümlerini kilolu algılarlar.

• Kendilik saygıları daha çok vücut ağırlıklarına bağlıdır. Kilo aldıkça bunu bir denetim problemi olarak görürler, verdiklerinde ise bu, kendilerinin bir başarı göstergesidir.

•  Kadın olan hastalarda amenore görülmektedir ve üç ardaşıkmenstruelsiklus olmamaktadır.

• Kilo kaybı yenilen yemeğin yavaş yavaş azaltılması ile başlar. Daha sonra aldıkları pekiştirmeler ile bu devam eder.

• Yiyeceklerin besin değerlerine oldukça dikkat ederler

• Genelde her gün benzer şeyleri yerler. Günlük kalori alımları çok kısıtlıdır. Yağlı, unlu, şekerli gıdaları kilo aldıracağı düşüncesiyle tamamen keserler.

• Hedefleri çok ince olmaktır. Kiloya , vücut şekline ve ölçülerine karşı ilgileri yoğundur. Sık sık bazı bölümlerini ölçer.

• Kilo kaybı kendine güvenin, alımı ise başarısızlığın işaretidir. Eğer kilo alırlarsa yemek yemeyi daha çok kısıtlarlar veya aşırı egzersiz de yaparlar.

• Açlık olduklarını reddederler. Takıntılı bir şekilde yemek yemeyi düşünürler. İştahsız değillerdir, yemek yemeyi sıklıkla düşünürler. Başkalarına yemek hazırlar ; fakat bunlardan kendileri yemezler.

• Çarpıtılmış beden algısı vardır. Kendileri ne kadar zayıflasalar bile “şişman” olarak algılarlar. Hiçbir şekilde “yeterince ince” değillerdir.

• Aşırı zayıf olmanın tehlikesini algılayamazlar.

• Hafıza kaybı, odaklanma problemleri, yavaş motor hareketler, yorgunluk yaşarlar. Bazı durumlarda artmış uyarılmışlık görülebilir. Bazı hastalar ise aşırı Hareketli olabilirler. Bunun nedeni de kilo alımına engel oluşturmaktır.

• Farklı yemek yeme ritüelleri olabilir. Örneğin yemekleri küçük parçalara ayırabilirler, bunlarla oynayabilirler.

• Bazı durumlarda kontrollerini kaybedip, aşırı yeme atakları yaşayabilirler ve yedikten sonra kendilerini zorlayarak kusabilirler. Ve bu ataklardan sonra kilo verme istekleri daha da şiddetlenir.

• Ailelerine sıklıkla yalan söylerler, dışarıda yediklerini, tok olduklarını ifade ederler. Yemek yemeleri konusunda yapılan ısrarlara büyük tepkiler gösterirler.

• Gün içerisinde sık sık tartılırlar, en ufak bir değişiklik yaşasalar bile bu durumdan çok rahatsız olurlar.

• Sosyal ilişkileri kısıtlanmıştır. Hem sosyal ilişkilere ilgileri azalmıştır ; hem de yemek yeme ile ilgili ortamlarda kaçınma davranışları gösterebilirler.

• Zayıf kalabilme onlar için kontrolü elinde tutmak demektir. Ve bir hırs ve haz kaynağıdır. En büyük korkuları kilo almak yani kontrolünü yitirmektir.

• Mükemmeliyetçi, katı, sosyal açıdan güvensiz bir kişilik yapısı gösterirler.

 

ÇEŞİTLERİ

 

• Kısıtlı Tip: Gıda alımı kısıtlanmıştır. Kusma gibi dengeleyici davranışlar yoktur.

• Tıkanırcasına yeme / çıkartma tipi: Hasta dönem dönemtıkantırcasına yeme atakları yaşar. Ve bunu dengelemek için kusma ya da laksatif ve diüretik kullanımı gibi yollar seçer.

 

 

YAYGINLIĞI

 

%0.2-0.5 arasında bir yaygınlığı bulunur. Yeme bozuklarının görülme oranı %8.7dir.

 

NEDENLERİ

 

• Biyolojik( Genetik, hipotalamus ve kortizol anormallikleri, biyokimyasallar ( seratonin), artmış CRH salınımı

• Psikolojik ( psikodinamikaçıklamalar , aşırı kontrolü, katı mükemmeliyetçi, düşük öz saygı gibi kişilik özellikleri, bilişsel değerlendirmeler( kilo ve beden ile ilgili inançlar, düşünce hataları ( ya hep ya hiç, aşırı genelleme, keyfi çıkarsama, kişiselleştirmev.b.), obsesif düşünceler, mükemmeliyetçilik pekiştirmeler, kaçınmalar 

• Sosyokültürel etmenler ( medya, popüler kültür, bazı meslek grupları, sosyal baskılar )

 

 

RİSK ETMENLERİ

 

• Katı diyet yapma

• Ailede psikiyatrik öykü

• Mükemmeliyetçilik

• Düşük benlik saygısı

• Yenilik arama, impulsivite, meraklılık, taşkınlık

• Aile ile iletişim bozuklukları ve çatışmalar

• Çocukluklarında aşırı koruyucu ya da aşırı kontrolcü aile, sıcak olmayan ebeveyn tarzları

• Bazı meslek grupları ( balerin, model, jimnastikçi, dansçı, sporcu)

 

GİDİŞ

 

Ölüm oranı en yüksek psikiyatrik hastalıktır. %5.9 kadardır. Tamamiyle iyileşme oranı ise %75. 8 dir. Klinik görünüm içerisinde diğer yeme bozukluğu çeşitleri ile yer değiştirebilir. Zaman içinde tabloya anksiyete bozukları ve depresyon da eşlik edebilir.

 

SONUÇLARI

 

• Baş dönmesi,

• Kafa karışıklığı

• Kuru ve kırılan saç

• Vücutta tüylenmeler

• Düşük kan basıncı

• Düşük nabız

• Bir anda ayağa kalkınca göz kararması

• Kan anormallikleri ( düşük glukoz, yüksek kolestrol, yüksek karoten, beyaz kan hücresi azalır

• Karaciğer fonksiyonu bozulmalar

• Böbrek sorunları

• Kabızlık

• El ayak gibi vücudun bölgelerinde morarma

• Adet kesilmesi

• Kas erimesi

• Tendonların erimesi

• Kemik kırılganlığının artması

• Kuru deri

• Ödem

• Vücut ısısında düşme

• Hormon düzeyinde değişmeler

• Vitamin eksikliği

• Kalp dolaşım problemleri

• Ölüm

• Tedavi

• Mesleki ve sosyal işlev kaybı

• Aile ve arkadaşlar ile ilgili problemler

 

TEDAVİ

 

• İlaç 

• Diyetisyen görüşmeleri

• Psikoterapi 

• Aile görüşmeleri 

 

 

 

BULİMİA NERVOZA

 

Tıkınma olarak adlandırılan aşırı yeme nöbetleri ve bunu dengeleyici davranışlar ile birlikte giden bir bozukluktur.

 

BELİRTİLER

• Kişi belirli bir zaman diliminde çoğu insanın yiyebileceğinden fazla miktarda yiyeceği tüketir ve bu olurken kendinin yemek yeme üzerindeki kontrolünün kalktığını hisseder. Bireyler yeme sorunlarından utanır, gizlemeye çalışırlar.

• Tıkanırcasına yeme, planlanabilir ya da planlanmadan ani şekilde olabilir. Tıkanırcasına yemek rahatsızlık hatta ağrı duyuncaya kadar devam eder. 

• Kilo almaktan sakınmak için,  kendisinin yol açtığı kusma olur, laksatifleri, diüretikleri,  lavmanları v.b ilaçları kullanır, tekrar  tekrar  hiç yemek yememe ya  da aşırı  egzersiz  yapma  gibi  uygunsuz  dengeleyici  davranışlarda  bulunur.

• Tıkanırcasına yeme ve uygunsuz dengeleyici davranışların her ikisi de üç ay süreyle ortalama olarak en az haftada iki kez yaşanır.

• Bireyler kendini değerlendirirken anlamsız bir biçimde vücudunun biçimi ve ağırlığından etkilenir.

• Bulimik bireylerde çarpıtılmış beden algısı vardır. Beden ağırlıkları normal ya da normalin üzerindedir.

• Çoğu zaman tamamen aç kalma ve tıkanırcasına yeme arasında iki kutup arasında gidip gelirler.

• Tıkanırcasına yeme davranışı düşük duygu durumu, reddedilme, anksiyeteye karşı geliştirilmiş öğrenilmiş bir tepkidir.

• Uygunsuz dengeleyici davranışlar suçluluk duygularını bastırırken aynı zamanda öfkelerini ifade etme biçimi ve problemlerle başa çıkma mekanizmalarıdır.

• Madde , alkol kullanımı ve cinsel ilişkiye girmeye yatkındırlar.

• Genelde öğün atlarlar. Sabahları kısıtlı miktarda yemek yiyip , akşamları tıkanırcasına yeme nöbetleri yaşarlar.

• Tek başına yemek yemeyi tercih ederler, sosyal ortamlarda yemek yemekten hoşlanmazlar.

• Gizli gizli yemek yerler, yiyecek saklayabilirler.

• Dürtüsel davranışlarda bulunurlar, çalma davranışı görülebilir.

 

ÇEŞİTLERİ

• Çıkartma Olan Tip: Tıkanırcasına yeme epizodlarının ardından kişi düzenli olarak kusar ve ardından dengelemek için laksatif ve diüretik kullanır.

• Çıkartma Olmayan Tip: Tıkanırcasına yeme epizodları olur ama kusma, laksatif ve diüretik kullanımı gibi dengeleyici davranışlarda bulunmaz; bunun yerine aşırı egzersiz yapma veya hiç yemek yememe görülür.

 

YAYGINLIK

Bulimia Nervozanın yaygınlığı %2-3 arasında değişmektedir.

 

 

NEDENLERİ

• Biyoloji ( genetik, biyokimyasallar ( seratonin), prefrontal korteks bazı bölümlerinde aktivitasyon azalması )

• Psikolojik(psikodinamik, psikolojik risk etmenleri, bilişsel değerlendirmeler ( kilo, beden ve yiyecekler ile ilgili düşünceler ve işlevsel olmayan sayıltılar )

• Sosyokültürel etmenler ( medya, popüler kültür )

 

RİSK ETMENLERİ

• Katı diyet yapma

• Ailede psikiyatrik öykü

• Mükemmeliyetçilik

• Düşük benlik saygısı

• Yenilik arama, impulsivite, meraklılık, taşkınlık

• Aile ile iletişim bozuklukları ve çatışmalar

• Çocukluklarında aşırı koruyucu ya da aşırı kontrolcü aile, sıcak olmayan ebeveyn tarzları

• Bazı meslek grupları ( balerin, model, jimnastikçi, dansçı, sporcu)

 

GİDİŞ

 

Anoreksiyaya göre tedaviye daha çok isteklidir ve tedaviye iyi cevap verirler. İyileşme oranı %13-71 arasındadır.Tamamiyle iyileşme %46-70; kısmi iyilşme % 30-40 oranında değişmektedir.

 

SONUÇLAR

 

• Tükürük bezlerinin büyümesi

• Kusma sonucu oluşan asit nedeniyle  diş minelerinin erimesi

• Yemek borusu tahrişi, yemek borusu kanaması

• Mide barsak genişlemesi

• Mide yırtılması

• İdrar yolları enfeksiyonu

• Aritmi

• Kan anormallikleri: düşük potasyum, yüksek karbondioksit

• İshal

• Ödem

• Yorgunluk

• Aile ve arkadaşlar ile problemler

 

TEDAVİ

• İlaç ( Antidepresanlar )

• Diyetisyen Desteği

• Psikoterapi ( BDT)

• Aile Görüşmeleri