FOBİ | psikologbusragunes

FOBİ

ÖZGÜL FOBİ

Nesnel olarak önemli bir tehlike kaynağı olan veya olmayan bir nesne veya durumla ilişkilendirilmiş sürekli ve aşırı korkudur. Korku bir tehdit ya da tehlike karşısında yaşanan endişe duygusudur ve organizmanın tehlikeden korunmasını sağlayacak normal bir duygudur; fakat korkunun aşırı olması fobi olarak isimlendirilir.

BELİRTİLERİ

1. Korku yaratan obje, durum ya da aktivite ile karşılaşıldığında kaygı belirtileri yaşanır.

Çarpıntı
Yüz kızarması
Titreme
Terleme
Bulanık görme
Nefes darlığı
Ağız kuruluğu
Yutkunma güçlüğü
Kaslarda gerginlik
Midede rahatsızlık hissi
Göğüste sıkıntı hissi
Sıcak ya da soğuk basması
Başta ağırlık hissi, başağrısı

2. Kişi korku nesnesi ya da durumuyla ilişkide bulunmaktan kaçma ya da kaçınma isteği duyar.

Fobik kişi mümkünse korkulan durumdan uzak durur ve bu yüzden yaşam aktivitelerini kısıtlar. Kaçınabilmesi mümkün değilse; ya fobinin üstesinden gelir ya da kişide kronik anksiyete ortaya çıkar.

3. Hasta, fobinin mantıklı bir tarafının olmadığını bilmesine ve korkusunu abarttığının farkında olmasına rağmen, ne fobisinden kurtulabilmeyi başarır ne de fobik durumdan sakınma isteğinin önüne geçebilir.

Hastalar çoğu zaman fobik nesne ya da durum karşısında zarar göreceklerini düşünürler ya da fobik nesneyle karşılaştıklarında bayılacaklarını, paniğe kapılacaklarını ve kontrollerini yitireceklerini düşünürler. Fobik uyaranla karşılaşıldığında ise verilen tepki hafif sıkıntıdan panik atağa kadar olan bir boyutta değişkenlik göstermektedir.

Bazı hastalar korkularıyla ilgili kabuslar görürler. Eğer fobik uyaran karşısında donup kalma, şaşkınlık, kararsızlık yaşarlarsa bunun sonucunda kazalar yaşayabilirler. Ağır fobi durumlarında beklenti anksiyetesi olabilir.

Kan enjeksiyon fobisinde belirtiler fark gösterir, bireyler uyaran karşısında taşikardi ve kan basıncında düşme ile baygınlık hissi yaşabilir veya bayılabilir.

3 lü Tepki Sistemi

1. Bilişsel Tepkiler

2. Fizyolojik Tepkiler

3. Davranışsal Tepkiler

Düşünce şekli
Korktuğumu hissediyorum
Kalp atışı ve nefes hızında artma
Kaçma veya kaçınma
Baş etme mekanizması
Ne yapacağımı bilmiyorum
Terleme
Ağız kuruluğu
Kaçma mümkün değilse öfke nöbeti, ağlama, donakalma
Zarar görme beklentisi
Köpek ısıracak
Karın ağrısı

FOBİNİN ÇEŞİTLERİ

Hayvan Tipi:

Böcek, fare, yılan v.b.

Doğal çevre tipi:

Fırtına, su, gök gürültüsü

Kan-enjeksiyon tipi:

Kan, yara görme, enjeksiyon, tıbbi işlem

Durumsal tip:

Toplu taşıma araçları, tüneller, köprüler, asansör, uçakla uçma, araba kullanma, kapalı yerler.

Diğer Tip:

Soluğun kesilmesine kusmaya v.b. durumlara yol açabilecek durumlardan kaçınma , boşluk fobisi, yüksek ses fobisi.

Akrofobi: Yüksek yerlerden korkma
Araknofobi: Örümceklerden korkma
Astrofobi: Gök gürültüsü ve fırtına korkusu
Aviofobi: Uçuş korkusu
Batofobi: Derinlik korkusu
Bibliyofobi: Kitaplardan korkma
Dentofobi: Dişçiden korkma
Emetofobi: Kusmaktan korkma
Kimofobi: Dalgalardan korkma
Kinofobi: Köpeklerden korkma
Klostrofobi: Kapalı yer korkusu
Ksenofobi: Yabancılardan korkma
Pantofobi: Herşeyden korkma
Tomofobi: Ameliyat olmaktan korkma
Zoofobi: Hayvanlardan korkma

FOBİNİN YAYGINLIĞI

Fobilerin görülme sıklığı %11 civarındadır. Hayvan, şimşek, kapalı yer korkusu kadınlarda daha sık, yükseklik, uçak, kan enjeksiyon erkeklerde daha sıktır. Başlangıç yaşı 16 olsa da çocukluktan itibaren görülebilir.

NEDENLERİ

Biyolojik
Genetik ( özellikle kan , enjeksiyon ,yaralanma fobisi)
Psikolojik ( Dikkat yanlılığı, yargısal yanlılık , felaketleştirmev.b. bilişsel hatalar, öğrenme )

RİSK ETMENLERİ

Kadın olmak
Travmatik yaşantılar
Fobik aile
Aile ya da medyanın ısrarlı vurgulamaları

GİDİŞ

Bir travmatik yaşantı ya da uyaranlar ile akut veya zaman içerisinde çocukluktan itibaren sinsi bir şekilde başlayabilir. Kendiliğinden iyileşme %20 iken tedavi sonucu iyileşme %90lara kadar çıkabilmektedir.

SONUÇLARI

Özgül fobide tedaviye başvuru oranı düşüktür; çünkü bireyler korktukları durum ve nesnelerden kaçınarak belirtileri önlerler. Zamanla kaçınma davranışları kişinin yaşamına yerleşir ve yaşamının bir parçası olarak sıkıntı duyulmadan devam edilir. Fakat fobi iş ve sosyal yaşamı kısıtlar. Bir süre işe gidemeyebilirler veya arkadaşları ile problemler yaşayabilirler. Ya da depresyon, alkol ve madde kullanımı gibi bozukluklara öncül olabilirler.

TEDAVİ