TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU

Travma Sonrası Stres Bozukluğu; travma yaratan bir olayın ardından kişide ortaya çıkan ve en az bir ay sürece temel olarak olayın yeniden yaşanması, kaçınma ve genel tepki düzeyinde azalma ve aşırı uyarılma belirtilerine yol açan bir anksiyete bozukluğudur.

Travma; kişide gerçek bir ölüm, ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma, kendisinin ya da bir başkasının fizik bütünlüğüne tehdit olayının yaşanması; böyle bir olaya tanık olması ya da bir yakınının beklenmedik ölümünü, şiddete maruz kaldığını öğrenmesi gibi yaşantılardır. Yoğun bir KAYIP duygusu hakimdir. Bu kayıp; güvenlik duygusunun, kimliğin ve geleceğin, geçmişe bakıp geleceği tahmin etme yetisinin, yaşam üzerindeki kontrolün, yakınların, diğerlerine güvenin, umutların, kişisel gücün, arkadaşların, evinin ya da eşyaların kaybı olabilir.

Travma iki çeşitte görülebilir:

Beklenilmeyen, şiddetli , sürekli travmalar ( doğal afetler, fiziksel saldırı, savaş, cinayet, tecavüz v.b.)
Beklenen , tekrarlayan bilinen , uzun süreli travmalar ( uzun süreli fiziksel veya cinsel şiddet ve istismar, işkence v.b.)

TSSB BELİRTİLERİ

Travmatik bir olaya karşı aşırı korku, çaresizlik,dehşet duyguları
Olay hakkında yineleyen rüyalar
Olay tekrardan yaşanıyormuş gibi davranma ya da hissetme,
Elinde olmadan olaya ilişkin anıları hatırlama veya travmatik olayı hatırlayamama,
Olayı hatırlatan olaylarla karşılaşma üzerine fizyolojik tepki gösterme ve yoğun bir sıkıntı hissetme
Olayı hatırlatan eylem, kişi ya da yerlerden kaçınma,
Tramvaya eşlik eden düşünce , duygu ya da konuşmalardan kaçınma
İnsanlardan ve önemli etkinliklerden uzaklaşma
Bir geleceği kalmadığı gibi düşünceler
Uykuya dalamama,
Öfke patlamaları
İrkilme
Aşırı uyanıklılık
Odaklanma problemleri

Akut Stres Bozukluğu‘nda uyuşukluk, dalgınlık, derealizasyon , depersonalizasyon , disosyatif amnezi gibi disosyatif semptomlar eşlik edebilir. Kaçınmalar, artmış uyarılmışlık ve anksiyete gibi belirtiler travma sonrası stres bozukluğu ile benzerdir fakat Akut Stres Bozukluğu en az 2 gün, en fazla 4 hafta sürer, ve travmatik olaydan sonraki 4 hafta içinde ortaya çıkar.

TSSB’de bireyler olayı tekrar tekrar yaşıyormuş gibi hissederler, sık sık hatırlar, onunla ilgili kabuslar görürler. Bu şekilde hatırlatıcı uyarılar ile karşılaştıklarında da aşırı duygusal tepkiler verirler.

Olayla ilgili hatırlatıcılardan kaçınır, düşünmemeye çalışır. İnsanlardan kaçınır. İlgi , enerji ve cinsel istekte azalma görülür. Duygu azalması ve ilgisizlik olabilir.

İştah problemleri, uykuya dalma ve sürdürme problemleri olabilir.

Olaydan sağ kurtulduğu için suçluluk yaşayabilir, travma ile ilgili çevreyi suçlayabilir, hipokandriyak uğraşlar ve gelecek kaygıları olabilir.

Ağlama, sinirlilik,gerginlik, öfke patlamaları yaşayabilir. Bazı durumlarda duygusal uyuşukluk, tepkisizlik, haz alamama olabilir.

Dikkat ve bellek problemleri yaşar; yaptıkları işe yeterince odaklanamazlar

Suçluluk, reddedilmişlik, aşağılanmışlık duyguları yaşayabilirler, bir geleceği kalmadığını düşünebilirler

ÇEŞİTLERİ

Akut : Belirtiler 3 aydan az sürüyorsa
Kronik: Belirtiler 3 aydan fazla sürüyorsa
Geç Başlangıçlı : Belirtiler olaydan 6 ay sonra başlamışsa

NEDENLERİ

Biyolojik( Genetik, HPA ekseninde bozulma, ACTH salınım artışı, nörotransmitter ( seratonin), limbik sistemde ateşlenme eşiğinin düşmesi)
Psikolojik
Travmatik olay ve onunla ilişkili etmenler, travmanın algılanan şiddeti
Bilgi işleme yaklaşımları ( dikkat yanlılığı, bellek, ruminasyonlar, flashbackv.b.),
Travma öncesi şemalar, travma sırası, hafıza kayıtları travma sonrası hafıza kayıtları
Bilişsel anlamlandırma: Ben ve Dünya İnançları ( kırılganlık inancı, kendini sorgulama ve yargı ( adil dünya, kontrol etme), kendilik inancı ( sevilmezlik,güçsüzlük, zayıflık)
Korku Koşullanması , Kaçınmalar

RİSK ETMENLERİ

Yaş
Kadınlar ( daha riskli)
Bekar, dul ya da boşanmış olmak
Düşük eğitim düzeyi ve düşük zeka seviyesi
İnsanlar tarafından yaratılan travmalar
Travmatik olayı kendisinin yaşaması
Daha önceden yaşanan travmalar
Olumsuz yaşam olayları
Travma ile birlikte yaşanan kayıplar
Travma öncesi etkenler
Travma şiddeti
Travma sonrası etkenler
Sosyal desteğin olmaması
Yetersiz başa çıkma becerileri
Aile ya da kendisinde psikiyatrik geçmiş
Uzamış travmaya kalış süresi
Travma çeşidi ( cinsel saldırıda en yüksek, savaşta düşük )

YAYGINLIK

TSSB nin genel popülasyonda yaşam boyu prevelansı %8-9 arasındadır. Tecavüze uğrayan kişilerde bu oran %80; risk altında yaşayan bireylerde ise % 58 dir.

GİDİŞ

Akut stres bozukluğu olaydan hemen sonra başlayıp, genelde 2-3 gün içinde düzelir. Daha uzar ise travma sonrası stres bozukluğu düşünülür. Travma sonrası stres bozukluğu ise ilk 3 ay düzelir, 12 aya kadar bile çıkabilir. Süre uzarsa kronikleşme olasılığı artar.

SONUÇLAR

TSSB Sonucunda bireyin mesleki ve sosyal işlevselliği bozulur.

TEDAVİ